ورزش والیبال : تاریخچه و قوانین و مقررات ۱

والیــبال در روز دوم فوریه سال ۱۸۹۵ میلادی مطابق با بیستم بهمن ماه سال ۱۲۷۳ هجری شمسی، توسط ویلیام . جی . مورگـان مدیر تربیت بدنی کالج Y.M.C.A در شهر هولیوک ایالت ماسا چوست امریکا ابداع و معرفی شد که ابتدا مینتونت نام داشت.
مورگان پس از این که دوستش، جیمز نایسمیت، در سال ۱۸۹۱ ورزش بسکتبال را درهمان کالج ابداع کرد، با تلفیق ورزش هایی همچون بسکتبال و تنیس، شالوده ورزشی نو و مفرح را برای دانشجویان خود ریخت که بازی آن با توپی شبیه به توپ بسکتبال از روی توری مثل تور تنیس انجام می گرفت. به همین منظور مورگان با استفاده از تور تنیس روی چمن که به دو طرف دیوار سالن ورزش بسته می شد و با استفاده از توئی توپ بسکتبال که به دلیل سبکی وزن به دست ها آسیب نمی رساند ، بازی را شروع کرد و همین شروع کافی بود تا این ورزش به سرعت از یک کالج به کالج دیگر و از شهری به شهر دیگر معرفی و منتقل شود. تا جایی که پس از یک سال (۱۸۹۶) مردم اکثر ایالت های امریکا با آن اشنا شده بودند. در همین سال کمیته بین المللی ورزش کالج از مورگان دعوت کرد تا طی یک کنفرانس، قوانین و مقررات ورزش ابداعی اش را در حضور اساتید کالج تشریح کند. مورگان هم کنفرانس را در سالن ورزشی کالج تشکیل داد. جایی که تعدادی از دانشجویان را به دو گروه تقسیم کرده بود و در حالی که آنها مشغول بازی بودند نقطه نظرات خود را برای اساتید و اعضای کمیته شرح می داد. پروفسور آلفرد.تی.هالستید در جریان همین کنفرانس و با مــشاهده نحوه این بازی، پیشنهاد داد که این ورزش از مینتونت به والیبال تغییر نام پیدا کند. چراکه حرکت و نمود اصلی این بازی در رد و بدل شدن توپ از روی تور است. مورگان هم این پیشنهاد را پذیرفت و به این ترتیب ورزش ابداعی اش شد والیبال.
با اینکه والیبال در آغاز ورزشی سالنی بود و در محل های سرپوشیده انجام می شــد، ولی کم کم توسط خود مردم به زمین هــای روبـــاز کشـیده شد و به شکل یکی از سرگرمی های محبوب تابستانی در پارک ها و ساحل ها درآمد.

سیر وضع قوانین والیبال
در آغاز برای والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود اما رفته رفته با همه گیر شدن آن نیاز به وضع قوانین و مقرراتی که انجام بازی را برای همگان یکدست و آسان کند احساس شد. به همین دلیل؛
در سال ۱۹۰۰ پذیرفته شد که هر ست بازی ۲۱ پوئن باشد.
در سال ۱۹۱۲ سیستم چرخش به تصویب رسید.
در سال ۱۹۱۷ پذیرفته شد که هر ست بازی ۱۵ پوئن باشد.
در سال ۱۹۱۸ تصویب شد که تعداد بازیکنان هر طرف زمین ۶ نفر باشد.
در سال ۱۹۲۱ موافقت شد که هر تیم با سه ضرب توپ را به طرف دیگر تور بفرستد.
در سال ۱۹۲۳ اندازه زمین بازی ۹×۱۸ متر تعیین شد.
…و به مرور، در سال های بعد، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شد و بسیاری از قــوانین قبلی نیز تـــغییر کرد که هنوز هم این تغییرات ادامه دارد. در واقع، یکی از مهمترین برنامه های کنگره بین المللی والیبال که هر چهار سال یکبار برگزار می شود تغییر در قوانین و مقررات بازی والیبال است که به منظور کاملتر شدن، به روز شدن و ایجاد جذابیت در این ورزش به تصویب می رسد. به عنوان مثال در کــنگره جهانی سال ۱۹۹۸ میلادی با تصویب و تغییر قوانینی مـــــانند روش امتیازگیری رالی با ۲۵ پوئن برای ست های اول، دوم، سوم و چهارم و ۱۵ پوئن برای ست پنجم و همچنین تصویب به خدمت گرفتن بازیکن لیبرو و آزادی بــا پـــازدن تــوپ جذابیت و هیجان فراوانی در بازی والیبال به وجود آمد.

تاسیس فدراسیون جهانی
در نهایت، مذاکرات میان سه کشور فرانسه ، چکسلواکی و لهستان به تشکیل کنـگره ای ویــژه بــرای تــاسـیـس اتحادیه بین المللی والیبال انجامید و ســرانـجـام در آوریل سال ۱۹۴۷ این کنگره با حضور نمایندگان چهارده کشور جهان (بلژیک، برزیل، چکسلواکی، مصر، فرانسه، هلند، مجارستان، ایتالیا، لهستان، پرتغال، رومانی، ارmjtyrydfوگوئه، ایالات متحده و یوگسلاوی) در پاریس برگزار شد و شرکت کننگان در آن به تاسیس فـدراسـیـون بـیـن الـمـلـلـی والیبال (FIVB) در پاریس و به ریاست پل لیبود از کشــور فرانسه رای دادند.

در سال های بعد، سیل درخواست عضویت از کشورهای مختلف بود که به این فدراسیون بین المللی می رسید و چنین شد که FIVB که با چهارده کشور عضو کار خود را آغاز کرد در عرض کمتر از شصت سال تعداد اعضای خود را به ۲۲۰ عضو رساند.
پل لیبود طی ۳۷ سالی که ریاست فدراسیون بین المللی را بــرعــهـده داشــت (تا سال ۱۹۸۴) بــا کــمک همکارانش FIVB را در ردیف فعالترین فدراسیون ها و والیبال را در زمره فراگیرترین ورزشهای جهان در آورد. چه آنکه با تشکیل کمیته های تخصصی و تدوین مقررات تازه، بـــرنـامـه ای برای مسابقات رسمی بین المللی تنظیم و آغاز کرد.
در سال ۱۹۴۹ اولین دوره مسابقات قهرمانی مردان جهان در شهر پراگ و در سال ۱۹۵۲ دومین دوره آن همراه با اولین دوره مسابقات قهرمانی زنان جهان در شهر مسکو برگزار شد.

والیبال در  المپیک
جایگاه و اهمیت بین المللی والیبال در همان ابتدای جهانی شدنش به قدری انکار ناپذیر بود که دیری نگذشت تا برگزارکنندگان بازی های المپیک والیبال را به عنوان یکی از ورزش های المپیکی معرفی کنند. مسابقات والیبال در رده های مردان و زنان از سال ۱۹۶۴ (المپیک توکیو) رسما به برنامه بازی های الــمـپـیــک اضافه شد و تاکنون یازده دوره از این حضور گذشته استقبال از آن در هر دوره نسبت به دوره قبل بیشتر شده است. تا جایی که بنابر اعلام رسمی کمیته بین المللی المپیک؛ والیبال بیشترین بیننده تلویزیونی (بالغ بر یک و نیم میلیارد نفر) در سطح جهان را در بازی های آتن (۲۰۰۴) و پکن (۲۰۰۸) به خود جلب کرده است.

والیبال مدرن
اما در کنگره بین المللی والیبال که در سال ۱۹۸۴در شهر لس آنجلس برگزار شد دکتر روبن آکوستا، وزیر پیشین نفت مکزیک، به ریاســت FIVB انتخاب شد. با روی کار آمدن روبن آکوستا والیبال جان تازه ای گرفت. چراکه او با درایتی که در بازار سرمایه جهانی و فعالیت های اقتصادی داشت، از طرفی به انجام امور زیربنایی در جذب سرمایه پرداخت و از طرف دیگر با بهره گرفتن از نقطه نظرات خبرگان، والیبال نوین را پایه ریزی کرد.
او مقر فدراسیون بین المللی والیبال را از پاریس به لوزان سوئیس منتقل کرد و ساختار FIVB را به شکلی که امروز نیز به همان صورت اداره می شود، تشکیل داد.
در این زمان بود که سیاستگزاران جهانی والیبال طرح برگزاری مسابقات والیبال را در سطح جهان به صورت سالیانه تصویب کردند تا علاقه مندان به والیبال مجبور نباشند چهار سال صبر کنند تا یک دوره مسابقه قهرمانی جهان یا جام جهانی برگزار شود. از همین رو، رقابت های لیگ جهانی و جایزه بزرگ جهان با جوایز میلیون دلاری طراحی شد که هنوز هم هر ساله برگزار می شوند و در زمره پرطرفدارترین پیکارهای جهانی ورزش قرار گرفته اند.

والیبال ساحلی Beach Volleyball
فعالیت های FIVB در دوره ریاست روبن آکوستا تنها به والیبال محدود نشد. چراکه والیبال ساحلی در بعضی از کشورها به صورت خودجوش میان مردم رواج یافته بود و FIVB هم با تدوین قوانین و مقرراتی تازه و برگزاری مسابقات جهانی، از این رشته حمایت کرد. تا جایی که کمیته بین المللی المپیک مجاب شد مسابقات والیبال ساحلی از سال ۱۹۹۶ (المپیک آتلانتا) به برنامه بازی هــای الــمپیک اضافه شود.

دکتر روبن آکوستا، سرانجام پس از ۲۴ سال ریاست بر فدراسیون جهانی، در سال ۲۰۰۸ از سمت خود کناره گیری کرد و اعضای سی و یکمین کنگره بین المللی والیبال در شهر دبی وی ژی هونگ از کشور چین را به ریاست FIVB برگزیدند.
وی ژی هونگ طی سال های پیش از ریاستش بر فدراسیون جهانی؛ رئیس کنفدراسیون والیبال آسیا، نایب رئیس قاره ای فدراسیون جهانی و رئیس کمیته قضائی FIVB بود. ضمن اینکه از ملی پوشان اسبق والیبال چین هم محسوب می شود.