زایش بندهای متعدد در موسیقی پاپ ایران (بخش اول)
مدتی است که شاهد ظهور و فعالیت گروه‌هایی در موسیقی پاپ ایران هستیم که پسوند «بند» دارند. بند در زبان انگلیسی چند معنی دارد که یکی از آنها گروه موسیقی است. انتشار آثار این بندها از آن جایی که جالب شده که تا چند سال پیش اغلب فعالیت‌ها در موسیقی پاپ انفرادی و با محوریت صرفاً یک نفر یا یک خواننده بود. همچنین گروه‌های موسیقی به غیر از دو سه مورد خاص در موسیقی پاپ ایران آنچنان مورد توجه قرار نمی‌گرفتند.
ولی از اواخر دهه هشتاد و خصوصاً طی شش سالی که از دهه نود می‌گذرد شاهد شکل‌گیری و رشد و شهرت چشمگیر بندهای پاپ هستیم. بندهایی که این روزها برخی از آنها موفق به برگزاری کنسرت‌های متعدد هم می‌شوند. به همین بهانه در قالب یک گزارش، مروری بر فعالیت بندهای شاخص چند سال اخیر پاپ داشته‌ایم. در این بین سراغ چند تعریف جهانی از مقوله بند هم رفتیم و نگاهی هم به گذشته داشتیم.
نقدی به گذشته‌ی موسیقی پاپ ایران
اواخر دهه هفتاد بود که گروه «آریان» در موسیقی پاپ ایران معرفی و به سرعت مطرح شد. موفقیت و مدل کارهای این گروه باعث شد تا به الگویی برای جوانان دیگر تبدیل شوند و ظرف مدت کوتاهی چند گروه دیگر آثارشان را در بازار موسیقی منتشر کنند. گروه‌هایی نظیر «گپ» و «ایساتیس» که به توفیق چندانی دست پیدا نکردند اما در همان مقطع گروه «پسران آفتاب» توانست بازخورد خوبی از مخاطبان دریافت کند. آنها علاوه بر انتشار شش آلبوم تا اواخر دهه هشتاد فعالیت داشتند و چند اجرای محدود هم برگزار کردند ولی همانند قاعده تمامی فعالیت‌های گروهی در موسیقی پاپ ایران محکوم به فروپاشی شدند. گروه «واران» که با چهره‌هایی نظیر سیروان خسروی و نیما رمضان همکاری می‌کرد نیز مدتی مورد توجه قرار گرفت.
در دوره‌ای که هنوز آریان طرفداران زیادی داشت و پسران آفتاب و چند گروه دیگر هم مشغول انتشار آثارشان بودند، مخاطبان موسیقی پاپ ایران برای اولین‌بار به شکل جدی و متمرکز با مفهوم بَند آشنا شدند. اواخر سال ۸۵ بود که موزیک‌ویدئویی از سه جوان با کت‌های چرمی که در یک قایق نشسته بودند و پارو می‌زدند منتشر شد. سه جوانی که نام دقیقشان را کمتر کسی می‌دانست اما عنوان گروهشان «سون بند» بود.
آرش قنادی، امیر قنادی و کیارش پوزشی از سال ۷۶ با هم بودند و گروه سون تشکیل شده بود اما با موزیک‌ویدئوی «با تو می‌مونم» توانستند صدای خود را به گوش شنونده‌های زیادی برسانند و در عین حال برای اولین‌بار مفهوم بند را در موسیقی پاپ ایران همه‌گیر کنند. هرچند که در پوسترهای آثار گروه آریان هم گاهی از واژه بند استفاده می‌شد ولی در میان عموم مردم با عنوان آریان بند شهرت نداشتند.
موج بندها
دهه نود را باید دهه بندها نام‌گذاری کرد. این موج گسترده حتی به موسیقی تلفیقی هم نفوذ کرد و طی شش سال اخیر شاهد انتشار آثار و برگزاری کنسرت‌های دارکوب، پالت‌بند، دال‌بند، کامنت‌بند، کاکوبند، چارتار و چندین و چند بند کوچک و کمتر شناخته شده تا امروز هستیم. اما از شهریور ۱۳۹۰ تا امروز ده ها گروه غالباً دو یا سه نفره در موسیقی پاپ تشکیل شده که همگی پسوند بند دارند. بد نیست پیش از مروری بر فعالیت‌های آنها نگاهی کوتاه به مقوله بند در موسیقی پاپ جهان داشته باشیم.
یک مورد خاص
براساس تعریف جهانی، گروه موسیقی به مجموعه‌ای از افراد اطلاق می‌شود که در کنار هم ساز می‌زنند یا در کنار هم می‌خوانند یا هر دو کار را انجام می‌دهند و به گروه‌های موسیقی راک و پاپ به جای آنسامبل، بند می‌گویند. همچنین براساس تعاریفی که از بندهای پاپ یا راک وجود دارد، گروه‌های دو نفره از موارد نادر هستند. معمولاً در گروه‌های دنیا دو یا چند نفری که به عنوان بند معرفی می‌شوند همگی با هم کارهای گروه را انجام می‌دهند و روی صحنه هم می‌روند. روال معمول در گروه‌های دو نفره این است که سازبندی آنها از وکال، گیتاربیس و درامز یا سازهای کوبه‌ای تشکیل شده است.
اما مورد خاص‌تر این است که در ایران معمولاً بندها متشکل از دو یا سه خواننده هستند و نهایتاً شعر و ملودی و تنظیم از دل همکاری همین اعضای اصلی ایجاد می‌شود و روی صحنه در هر کنسرت ممکن است نوازندگان متفاوتی را ببینیم. به این ترتیب صرفاً خواننده‌ها تنها اعضای گروه هستند و شاید ارکستری که ثبت می‌کنند هم به نام همان بند باشد ولی تغییرات زیادی به صورت معمول در بحث نوازنده‌های آنها رخ می‌دهد. در حالی که مقوله بند در موسیقی تلفیقی ما بیشتر به مقیاس جهانی نزدیک است و بندهای ۴ یا ۵ نفره یا بیشتری که هستند علاوه بر مقوله خوانندگی و تولید شعر و ملودی و تنظیم، با همدیگر روی صحنه می‌روند.
از سال ۱۹۸۰ هم که مقوله سکوئنس وارد دنیای موسیقی شد تعداد گروه‌های دونفره پاپ یا راک در دنیا افزایش پیدا کرد اما باز هم اگر گروهی دو یا سه عضو دارد همه آنها با هم روی صحنه می‌روند و ساز می‌زنند.
بندهای موسیقی پاپ ایران
۱- پازل‌بند
برگردیم به بحث بندهای موسیقی پاپ ایران و از اولین بند دهه نود شروع کنیم که از شهریور ۱۳۹۰ تشکیل شد و در ابتدا با ساخت آثار خواننده‌های مختلف به شهرت رسید. «پازل‌بند» با حضور علی رهبری و آرین بهاری تشکیل شد. این دو نفر در ماه‌های اول فعالیتشان نتوانستند توفیقاتی که با آهنگسازی و تنظیم‌هایشان کسب کرده بودند را با قطعات مستقل خودشان کسب کنند. «هم‌نفس» اولین اثر مستقل پازل‌بند با صدای علی رهبری بود که اسفند ۱۳۹۰ منتشر شد و استقبال چندانی از آن صورت نگرفت. ولی رفته رفته این بُعد از پازل‌بند هم توجه مخاطبان را جلب کرد و قطعاتی نظیر بارونای نم نم و نگم برات از این دو نفر توانست بازخورد زیادی داشته باشد.
اولین کنسرت مستقل پازل‌بند هم تابستان سال گذشته برگزار شد و آنها توانستند قطعات آلبوم خود به نام «قایق کاغذی» را در تهران روی صحنه ببرند. پازلی‌ها با انتخاب‌های هوشمندانه‌ای که در زمینه کارهای فیت داشتند هم توانستند میخ خودشان را محکم در بازار بکوبند و حالا از جمله بندهای مطرح بازار هستند. یکی از نکات پازل‌بند هم این است که در کنسرت‌ها آرین بهاری هم به همراه علی رهبری که خواننده است روی صحنه می‌رود ولی سایر نوازنده‌ها عضوی از این گروه محسوب نمی‌شوند.
۲- هوروش‌بند
شاید اینکه برخلاف برخلاف بندهای پاپ خارجی در ایران، نوازنده‌ها عضو اصلی گروه نیستند یک نکته منفی محسوب شود ولی اینکه اعضای بندهای پاپ ما معمولاً خودشان تولیدکننده آثارشان هستند یک نکته مثبت است. به دلیل اینکه دچار سردرگمی سلایق هنرمندان دیگر نمی‌شوند و در آثارشان یکدستی وجود دارد. یکی از گروه‌هایی که این روزها علاوه بر کارهای خودش، برای هنرمندان زیادی اثر تولید می‌کند هوروش‌بند است.
مسعود جهانی هسته اصلی و مغز متفکر تنظیم‌های هوروش‌بند است، مهدی دارابی هم علاوه بر خوانندگی، بیشتر ترانه‌ها و ملودی‌های هوروش را می‌نویسد و می‌سازد. این دو هنرمند طی ماه‌های اخیر کارهای متعددی را برای چهره‌هایی نظیر میثم ابراهیمی، شهاب رمضان و مسیح و آرش تولید کرده‌اند. کنسرت‌های هوروش‌بند هم فقط با حضور مهدی دارابی به عنوان خواننده برگزار می‌شود. حمید فریزند هم به عنوان ترانه‌سرا و مدیر گروه، عضو دیگری از هوروش‌بند است.
۳- ماکان‌بند
ماکان‌بند تا حد زیادی از لحاظ نوع ساختار و فعالیت با گروه‌های پاپ خارجی مشابه است. چون علاوه بر بحث تولید کارها که تمام بخش‌های آن درون گروه انجام می‌شود، ۴ عضو این گروه که همیشه با هم هستند یعنی «یاشار خسروی» به عنوان تهیه‌کننده هنری، «امیرمیلاد نیکزاد» به عنوان تنظیم‌کننده و «امیر مقاره» و «رهام هادیان» به عنوان خوانندگان گروه همگی در کنسرت‌ها با هم روی صحنه می‌روند. نوازندگان دیگری هم در کنسرت‌های ماکان‌بند حضور دارند ولی در زمینه تولید و اجرای موسیقی کارها تفکرات یاشار خسروی و امیرمیلاد نیکزاد -که رهبر ارکستر هم هست- نقش مهمی دارد. شاید همین ساختار ماکان‌بند باعث شد تا به مدلی در کلام برسند که ساده است و با موسیقی تا حد زیادی مدرن ترکیب و به مخاطب ارائه می‌شود.
۴- اِمو بند
«اِمو بند» یک گروه سه نفره با حضور افشین کامیار، سعید قنبرپور و میثم کمالی است که هنوز نتوانسته‌اند طیف بسیار گسترده‌ای از شنونده را داشته باشند اما با این حال تا کنون موفق به برگزاری چند کنسرت در تهران شده‌اند. در نوع معرفی اموبند به مخاطبان سعی شده از مدل گروه «وان دایرکشن» الهام گرفته شود؛ گروه پنج نفره و پرطرفداری که به شکل یک گروه پاپ پسرانه در دنیا مطرح شده‌اند. همچنین بحث ترانه‌سرایی، آهنگسازی و تنظیم اموبند توسط هنرمندان دیگر انجام می‌شود و روی صحنه هم نوازندگان مختلفی با آنها حضور دارند و مدل کارشان تا حدی با تعاریف جهانی یک بند پاپ فاصله دارد. اموبند این روزها مشغول تولید آثار جدیدش است و به گفته «علی آقایی‌نسب» -تهیه‌کننده اموبند- آلبوم دوم این گروه هم در دست انتشار است.
