هر آنچه باید در مورد عصب کشی بدانید

در مورد عصب کشی چه می دانید؟ در این مقاله می خواهیم به بررسی عوارض و مراحل عصب کشی دندان بپردازیم. عصب‌کِشی یا درمان کانال ریشه، معالجه مجرای ریشه دندان (پالپ) است. عصب کشی اعمالی است که در طی آن مواد عفونی و عصب موجود در مغز دندان برداشته می‌شود تا دندان از آسیب میکروب‌ها در آینده در امان باشد. کانال ریشه و حفره مغز دندان حفره‌هایی در ساختمان دندان هستند که به‌طور طبیعی بافت‌های عصبی و رگ‌های خونی و بافت‌های سلولی دیگری را در خود جای می‌دهند.

در صورتی که پوسیدگی دندان در مراحل اولیه درمان نشود، پوسیدگی از مینای دندان عبور نموده و به عاج می‌رسد و در ادامه می‌تواند به فضای پالپ (یا همان مغز دندان) گسترش یابد.

ورود میکروب‌ها به پالپ دندان باعث ایجاد التهاب در پالپ شده و این التهاب باعث افزایش حجم پالپ می‌شود. با توجه به اینکه پالپ دندان یک محفظه بسته است، التهاب باعث افزایش شدید فشار داخلی آن می‌شود. این افزایش فشار، منجر به فشار آمدن به پایانه‌های عصب دندان شده و درد دندان شروع می‌شود.

چرا باید عصب کشی انجام دهیم؟

دندان یک بافت مرکزی نرم دارد که به پالپ یا مغز دندان معروف است. این مغز از تاج که غذا توسط آن جویده می‌شود و قابل رویت است تا ریشه دندان که در لثه قرار دارد گسترش دارد. مغز دارای عصب، رگ های خونی و بافت هم بند است.

این بافت زنده است و توسط مینای دندان که لایه رویی دندان است محافظت می‌شود.  وقتی دندان ترک می خورد یا به اصطلاح کرم خوردگی پیدا می کند در واقع قسمت محافظ دندان که همان عاج است از بین می‌رود و باکتری ها و جرم به مغز دندان که بافت نرمی دارد هجوم  می‌آورد. در این هنگام با مراجعه به دندانپزشک او با برداشتن قسمت های خراب و پرکردن آن دندان را سالم نگه می دارد.

در صورتی که دندان به حال خود رها شود، باکتری های بیشتر و خرابی شدیدتر می‌شود به طوری که با شدت عفونت دندان درد می‌گیرد. در واقع بافت زنده مغز دندان دچار آسیب شده است. تورم در صورت و گردن، سوراخ روی دندان، دندان درد، تورم لثه و حساسیت به دما از علائم خراب شدن دندان ها و از بین رفتن مغز دندان است.

علائم و نشانه های کانال ریشه

درد:

درد دندان ،همیشه یکی از علائم عصب کشی محسوب نمیشود برخی از دندان هایی که نیازمند به عصب کشی هستند ،هرگز درد نمیگیرند اما زمانی که دندان درد داشتید، باید نوع درد را تشخیص دهید.

ب) حساسیت لثه، تورم، عفونت:

علائم آشکار عفونت، مثل تورم، در هر موردی که نیاز به درمان کانال ریشه است، رخ نمی دهد اما هنگامی که آنها نمایش داده می شوند، به طور معمول برخی از ویژگی های زیر را نشان می دهند:

علائم اضافی :

هرگونه اختلال در خواب (احساس عمومی و ناخوشایند)، تب و یا لنفادنوپاتی (گره های لنفاوی نازک یا متورم) ، که ممکن است در ارتباط با یک دندان باشد ،که نیاز به درمان اندودنتیتی دارد و اگر شما هر یک از آنها را تجربه کرده اید، باید به دندانپزشک خود گزارش کنید. همانطور که قبلا به آن اشاره شد، بعضی علائم توسط بیمار قابل تشخیص هستند و برخی فقط با معاینه مشخص میشوند.

مدت علائم:

تکرار می شود که هر یک از نشانه ها و علائم بحث شده در بالا می تواند یک فرآیند زمانی گسترده ای داشته باشد.

مراحل عصب کشی دندان

از بین بردن خرابی دندان

این درمان طی یک تا دو جلسه توسط دندانپزشک انجام می‌شود. او ابتدا با تجویز عکس برداری با اشعه ایکس دندان ها، می خواهد میزان خرابی دندان یا دندان ها پی ببرد.

با گذاشتن دستگاه مکش در دهان برای جذب بزاق، دندانپزشک اولین مرحله یعنی خارج کردن تمام خرابی های دندان را شروع می کند. او از عاج که با لکه سیاه خرابی اش مشخص است شروع می‌کند پیش می‌رود تا به آخرین قسمت خرابی برسد که معمولا نزدیک به ریشه دندان است. با این کار دندانپزشک تمام قسمت های بافت مرده و عفونی دندان را خارج می‌کند.

حذف عفونت

وقتی تمام قسمت های مرده و از بین رفته عاج و مغز کاملا برداشته شد، دندانپزشک دندان را که اکنون حفره ای در آن ایجاد شده کاملا تمیز و ضدعفونی می کند. دندانپزشک ماده خاصی را در قسمت هایی که تخلیه کرده است می‌گذارد تا دندان از هر نوع عفونتی پاک شود. اگر خرابی دندان خیلی شدید نباشد در این مرحله دندانپزشک با مواد پرکننده دندان را پر و به منظور پیشگیری از عفونت بیشتر  آنتی بیوتیک تجویز می کند.

ولی اگر خرابی بافت تا ریشه رسیده است دندانپزشک دندان را با یک پرکننده موقتی پر می‌کند تا در جلسات بعدی به درمان اساسی ریشه بپردازد. در این مرحله به هیچ وجه نباید با دندانی که موقت پر شده است مواد سخت و چسبناک خورده شود.

پرکردن کانال ریشه ها

دندانپزشک پانسمان موقتی دندان را بر می‌دارد و  کانال های ریشه را با ابزارهای ظریف و خاصی بزرگتر می‌کند تا امکان پر کردن آن راحت تر باشد. او مجددا دندان را ضدعفونی می‌کند و این بار ماده پرکننده نهایی را داخل و روی دندان می‌گذارد. بخشی از رویه دندان را تراش می‌دهد. در این مرحله اگر زبان را به دندان بزنید کاملا متوجه می‌شوید خیلی کوچک شده است.

دندان ظریف و شکننده است و در عین حال بیشتر بافت های عصبی آن از بین رفته است به طوری که اگر دندان عفونت کند به دلیل عدم وجود اعصاب شخص درد ندارد. به همین دلیل دندانپزشک ناچار است یک قالب از دندان تهیه کند تا بگوید یک روکش برای دندان درست کنند. در واقع روکش دندان مانع از صدمه دیدن و شکستن دندان می‌شود. دندانی که کانال ریشه آن درمان شده باید روکش شود. چون این دندان به راحتی می شکند.

روکش دندان

دندانی که تحت درمان کانال ریشه یا عصب کشی دندان قرار گرفته است دندانی شکننده بدون بافت اصلی و بدون تاج است. به همین دلیل گذاشتن روکش سپر محافظ دندان است. در این جلسه دندانپزشک مجددا دندان و بافت لثه اطراف آن را بررسی می‌کند و پس از اطمینان از سلامت آن روکش را نصب می‌کند. با نصب روکش هم دندان شما محافظت می‌شود و هم از نظر زیبایی درست مثل یک دندان طبیعی جلوه می‌کند.

معمولا چند روز بعد از نصب روکش دندان به دما حساس است. اگر هنگام آشامیدن و خوردن مواد غذایی احساس فشار، درد و حساسیت بعد از یک هفته برطرف نشد حتما به دندانپزشک تان مراجعه کنید تا آن را بررسی کنید.

عوارض و مشکلات

یکی از شایع ترین عوارض عصب کشی شکستن دندان عصب کشی شده است. از دلایلی که می تواند باعث شکست دندان شود، می توان به خشک شدن دندان به دلیل مرده بودن آن، ضعیف شدگی دندان در اثر برداشته شدن قسمت عظیمی از بافت دندان، پیدا کردن شکل درون تهی یا نیمه خالی برای دندان، سوراخ در لایه استفاده شده برای ترمیم دندان و … اشاره نمود. با استفاده از یک عاج روی دندان به احتمال خوبی می توان از ایجاد مشکل درون تهی شدن دندان جلوگیری کرد، اما با این وجود هنوز هم احتمال ایجاد شکستگی وجود دارد.

ایجاد عفونت نیز یکی از عوارض عصب کشی دندان می باشد، عواملی که باعث عفونت می شوند به این شرح است: شکستن مواد و امکان نفوذ و گسترش باکتری در لایه های داخلی دندان، نفوذ مواد ریز شده باقیمانده عصب در هنگام عصب کشی به نوک ریشه دندان و داخل بافت دور دندان، عصب کشی ناقص، ایجاد ترک در ریشه دندان، خراب شدن مواد استفاده شده برای پر کردن دندان، ایجاد سوراخ در لایه استفاده شده برای ترمیم دندان و شکسته شدن مجدد آن و…

در صورت عدم رعایت بهداشت و مراقبت لازم از دندان عصب کشی شده ممکن است دوباره پوسیدگی ایجاد شود و درد بگیرد، زیرا پس از عصب کشی دندان، دندان نمی‌میرد و هنوز زنده است، زیرا تغذیه خارجی آن از سمت بافت های در برگیرنده هنوز ادامه دارد. البته این زنده ماندن به معنای آن نیست که دندان مثل دیگر دندان ها به تحریکات حرارتی و الکتریکی پاسخ مثبت دهد.

تغییر رنگ دندان

بروز درد پس از عصب کشی یکی دیگر از مشکلات عصب کشی دندان است. راه درمان درد استفاده از مسکن است. مسکن هایی همچون ژلوفن و ایبوپروفن توصیه می شود. اصولا مصرف یک عدد از این مسکن ها یک ساعت قبل از شروع درمان و بلافاصله پس از درمان به کنترل درد بعد از درمان بسیر کمک می کند و مفید است. این درد ممکن است تا چندین روز ادامه پیدا کند. در صورت بروز درد مجدد با دندانپزشک خود تماس حاصل فرمایید.

سوالات رایج

۱- عصب کشی در چند جلسه انجام می شود؟

درمان کانال های ریشه یا همان عصب کشی معمولا بین ۱ تا ۳ جلسه برای یک دندان ممکن است طول بکشد. در بیشتر موارد، درمان ریشه طی ۱ یا ۲ جلسه انجام می شود. امروزه با توجه به پیشرفت های زیادی که در حوزه تکنولوژی و دانش رشته اندودنتیکس (عصب کشی) انجام گرفته، تعداد درمان های تک جلسه ای نسبت به زمان های قبل افزایش چشمگیری یافته است.

۲- آیا عصب کشی چند جلسه ای موثرتر از عصب کشی یک جلسه ای است؟

نه، تعداد جلسات، موفقیت یا شکست درمان عصب کشی را کم یا زیاد نمی کند. تعداد جلسات ممکن است براساس عوامل زیادی تعیین شود که قضاوت کلینیکی و تصمیم گیری بالینی خود دندان پزشک مهم ترین عامل در تعیین تعداد جلسات است. گاهی دندان پزشک ناگزیر است برای افزایش موفقیت درمان، عصب کشی را در بیش از ۱ یا حتی بیش از ۲ جلسه انجام دهد اما درمان های بیش از ۲ جلسه، خیلی شایع نیست.

۳- عصب کشی چند دقیقه طول می کشد؟

براساس نوع کار عصب کشی، نوع دندان و عوامل دیگر تخصصی که عصب کشی یک دندان را سخت تر یا ساده تر می کند، درمان عصب کشی می تواند طولانی یا کوتاه باشد. به طور میانگین حدود یک ساعت نشستن روی یونیت دندان پزشک برای انجام یکی از جلسات درمان ریشه، طبیعی است و غیرقابل انتظار نیست.

۴- آیا عصب کشی و پرکردن دندان را می توان در یک جلسه انجام داد؟

بله، ممانعتی از نظر تکنیکی برای درمان ریشه و پرکردن همان دندان در یک جلسه برای بسیاری از موارد وجود ندارد. هر چند در مواردی برای بهبود کامل درد و رفع علائم دندان پزشک صلاح می بیند که این ۲ درمان را در ۲ جلسه جدا از هم انجام دهد. همچنین با توجه به اینکه خود درمان ریشه در مقایسه با بسیاری از درمان های دندان پزشکی، زمان کمی نمی برد، خستگی بیمار یا دندان پزشک ممکن است ایجاب کند که پر کردن دندان یا شروع مراحل درمان پروتزی (روکش) به جلسات دیگری موکول شود. اگر متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) ریشه دندان شما را درمان کرده باشد، معمولا برای پر کردن دندان یا روکش دندان به همکار دیگری ارجاع داده می شوید، بنابراین در جلسه ای جداگانه روکش برایتان گذاشته می شود.

۵- بین جلسات عصب کشی چه اتفاقاتی می افتد؟

درد بین جلسات درمان و درد بعد از خاتمه درمان، عادی است. مصرف دارو با مشاوره دندان پزشک برای گذر از این مرحله در کمال آرامش به شما کمک خواهد کرد. با دندان پانسمان شده باید با احتیاط بیشتری مدارا کنید. ممکن است حتی کمی موضع دندان متورم هم بشود. برطرف شدن درد بعد از تمام شدن درمان جلسه اول، به این معنی نیست که کل درمان جلسه اول، به این معنی نیست که کل درمان ریشه دندان شما تمام شده است. برای جلسه دوم و هم چنین جلسه سوم درمان ترمیمی/ پروتز (پر کردن/ روکش) در اولین فرصت برنامه ریزی کنید.

گرداوری: وردنگار