اسکیزوفرنیا اختلال مغزی مهمی است که نحوه تفکر، عملکرد، ابراز هیجان، ادراک واقعیت و روابط با دیگران را تخریب می کند. مزمن ترین و ناتوان کننده ترین اختلال عمده روانی است. افرد مبتلا در عملکرد اجتماعی، شغلی، تحصیلی و روابط خود مشکلاتی دارند. این اختلال منجر به پریشانی و انزوا می شود. یک اختلال مرتبط با طول عمر است که قابل درمان نیست، اما می توان با راهکارهای مناسب آن را کنترل کرد.
اسکیزوفرنیا مطابق باور عموم به معنی دو یا چند شخصیته بودن نیست. نوعی روانپریشی است، یک بیماری روانی که در آن فرد نمی تواند تفاوت واقعیت و خیال را تشخیص دهد. ممکن است رفتار افراد مبتلا به این بیماری شدیدا غیر معمول و شوکه کننده باشد. تغییر ناگهانی شخصیت و رفتار در زمانی که شخص ارتباط خود را با واقعیت از دست می دهد، یک دوره روانپریشی نامیده می شود.
شدت اسکیزوفرنیا از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی افراد تنها یک دوره روانپریشی دارند؛ در حالی که برخی دوره های زیادی در طول عمر خود دارند، اما زندگی نسبتا عادی بین این دوره ها دارند. افراد مبتلا ممکن است افتی در عملکرد خود در طول زمان با بهبود نسبی بین دوره ها تجربه کنند. به نظر می رسد علایم اسکیزوفرنیا در بین دوره ها بدتر و بهتر می شوند.
در گذشته پزشکان اسکیزوفرنیا را به انواع مختلفی تقسیم می کردند:
پارانویید: شخص احساس می کند مورد آزار و اذیت یا توطئه قرار گرفته است.
آشفته: شخص گیج و متناقض به نظر می رسد.
کاتاتونیک: شخص از نظر فیزیکی بی حرکت بوده یا توان صحبت ندارد.
نامتمایز: وضعیتی که در آن علایم اسکیزوفرنیای پارانویید، آشفته و کاتاتونیک وجود ندارد.
باقیمانده: علایم روانپریشی در آن پایان یافته یا دیگر وجود ندارد.
دانشمندان معتقدند این طبقه‌بندی دقیق و مفید نیست.
علایم اسکیزوفرنیا چیست؟
افرد مبتلا ممکن است تعدادی علامت که شامل تغیر در تفکر، ادراک، رفتار و شخصیت است، داشته باشند. ممکن است در زمان های مختلف انواع گوناگونی از رفتارها را نشان دهند. زمانی که بیماری اولین بار پدیدار می شود علایم معمولا ناگهانی و شدید هستند.
علایم رایج اسکیزوفرنیا می توانند به چند مقوله تقسیم شوند. شامل علایم مثبت، علایم شناختی و علایم منفی.
علایم مثبت اسکیزوفرنیا
در این مورد کلمه مثبت به معنای خوب نیست. به علایم آشکاری اطلاق می گردد که شامل اَشکال مبالغه آمیز تفکر یا رفتار است که غیر منطقی هستند. این علایم که گاهی به علایم روانپریشانه اطلاق می گردند شامل:
هذیان ها: باور های نا آشنایی که مبتنی بر واقعیت نبوده و فرد حاضر به رها کردن آنها نیست حتی زمانی که اطلاعاتی در جهت رد آنها دریافت می کند. به عنوان مثال، فردی که از هذیان رنج می برد ممکن است معتقد باشد دیگران افکار و صدایش را می شنوند، خدا یا شیطان است، دیگران افکاری را در سرش می گذارند یا علیه او توطئه می کنند.
توهمات: شامل دریافت احساساتی که واقعیت ندارند می شود. مانند دیدن چیزهایی که وجود ندارند، شنیدن صداها، بوییدن بوها، چشیدن مزه های جالب در دهان و حس کردن چیزی روی پوست زمانی که چیزی بدن فرد را لمس نکرده است. توهمات شنیداری رایج تر هستند، ممکن است صدا در مورد رفتار فرد نظر بدهد به او توهین کرده یا دستور دهد.
کاتاتونیا: وضعیتی که در آن شخص از نظر فیزیکی برای یک لحظه یا زمانی طولانی بی حرکت شده است.
علایم آشفته: این ها نوعی علامت مثبت هستند که ناتوانی فرد در تفکر واضح و پاسخ متناسب را نشان می دهند. نمونه علایم آشفته شامل:
بیان کردن جملات، عبارات یا کلماتی که معنایی ندارند، و این صحبت با دیگران و مرتبط شدن با آنها را دشوار می کند.
انتقال سریع از یک فکر به فکر بعدی، راه رفتن آرام، ناتوانی در تصمیم گیری، نوشتن سریع و بدون معنی، از دست دادن و فراموش کردن چیزها، تکرار حرکات و حالات مثل راه رفتن حول یک دایره، مشکل در دریافت معنای صداها، احساسات و تصاویر روزمره.
علایم شناختی اسکیزوفرنیا
این علایم شامل:
عملکرد اجرایی ضعیف (توانایی فهم اطلاعات و استفاده از آنها برای تصمیم‌گیری)
تمرکز و توجه افراطی
دشواری در استفاده از حافظه کاری ( توانایی استفاده سریع از اطلاعات بعد از یادگیری آنها)
علایم منفی اسکیزوفرنیا
در این مورد منفی به معنای بد نیست؛ به معنای نبود رفتاری های عادی در افراد مبتلا می باشد. علایم منفی شامل:
فقدان هیجانات یا داشتن میزان ضعیفی از آنها
کناره گیری از خانواده، دوستان و جامعه
انرژی کاهش یافته، کم شدن گفتار، فقدان انگیزه، از دست دادن لذت و علاقه به زندگی، عادات بهداشتی ضعیف می باشد.
علت اسکیزوفرنیا چیست؟
علت واقعی آن هنوز ناشناخته است. به هر حال اسکیزوفرنیا مانند سرطان و دیابت بیماری واقعی با مبنای زیستی است. نتیجه تربیت بد یا ضعف شخصیتی نیست. محققان تعدادی از عواملی که به نظر می رسد در ایجاد اسکیزوفرنیا نقش دارند را شناسایی کرده اند:
ژنتیک(وراثت):
اسیزوفرنیا می تواند در خانواده ها از والدین به فرزندان منتقل شود.
مغز (ساختار شیمیایی و مدارهای آن):
افرد مبتلا در تنظیم انتقال دهنده های عصبی مغز خود بی نظمی هایی دارند؛ که مرتبط با مدارهای عصبی است که تفکر و رفتار را متاثر می کنند. مدارهای مغزی مختلف شبکه هایی برای ارتباط قسمت های مختلف مغز تشکیل می دهند.
دانشمندان معتقدند مشکل در چگونگی عملکرد این مدارها ناشی از آسیب گیرنده های خاص روی سلول های عصبی برای انتقال دهنده های کلیدی (مانند گلوتامات، گابا، یا دوپامین) یا سلول‌های دیگر در سیستم عصبی (گلیا نامیده می‌شوند) که از سلول های عصبی حمایت می کنند، اتفاق می افتد. به نظر نمی رسد این بیماری تنها نتیجه نقص یا بی نظمی در ساختار شیمیایی مغز باشد.
ناهنجاری های مغزی:
ساختارها و کارکرد های مغزی ناهنجار در افراد مبتلا یافت شده است. به هرزحال این نوع ناهنجاری ها در کلیه بیماران وجود ندارند.
عوامل محیطی:
عوامل محیطی خاص مانند عفونت ویروسی، مواجهه شدید با سم هایی چون ماری جوآنا، یا شرایط استرس زا ممکن است اسکیزوفرنیا را در افرادی که به طور ارثی اختلال را دارند، ایجاد کند. اسکیزوفرنیا زمانی که بدن تحت تغییرات هورمونی یا فیزیکی است، مانند سال های اولیه جوانی اتفاق می افتد.
چه کسانی مبتلا می شوند؟
هر فردی می تواند مبتلا به اسکیزوفرنیا شود. در تمام جهان و بین همه نژادها و فرهنگ ها اتفاق می افتد. با اینکه در تمام سنین بروز می کند عموما اولین بار در نوجوانی یا ۲۰ سالگی اتفاق می افتد. مردان و زنان را به طور مساوی تحت تاثیر قرار می دهد. گرچه علایم عموما در مردان زودتر بروز می کنند(در نوجوانی یا ۲۰ سالگی) (زنان در ۲۰ سالگی یا اوایل ۳۰ سالگی). وقوع زودتر بیماری با دوره شدیدتر بیماری مرتبط است. کودکان بعد از ۵ سالگی احتمال دارد مبتلا شوند اما بروز این اختلال قبل از نوجوانی بسیار نادر است.
اسکیزوفرنیا چقدر رایج است؟
تقریبا در ۱ درصد جمعیت اتفاق می افتد.
اسکیزوفرنیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر علایم آشکار باشند، دکتر تاریخچه پزشکی کامل و گاهی آزمون وضعیت روانی را انجام می دهد؛ در حالی که تست آزمایشاهی برای تشخیص اسکیزوفرنیا وجود ندارد، ممکن است پزشک تست های گوناگون و احتمالا آزمایش خون و تصویربرداری مغز برای تشخیص بیماری های فیزیکی دیگر یا مسمومیت ها به عنوان عامل بیماری را استفاده کند.
اگر دکتر عامل فیزیکی دیگری برای علایم پیدا نکرد ممکن است بیمار را به روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهد، متخصصان روانی که برای تشخیص و درمان اختلالات روانی آموزش دیده‌اند. آنها مصاحبه ها و ابزارهای ارزیابی را برای برآورد شخص فراهم می کنند. تشخیص بر مبنای گزارش های فرد و خانواده اش از علایم و مشاهدات نگرش و رفتار های بیمار است. اگر شخص علایم اسکیزوفرنیا را برای مدت حداقل ۶ ماه نشان دهد، مبتلا تشخیص داده می شود.
اسکیزوفرنیا چگونه درمان می شود؟
هدف درمان اسکیزوفرنیا کاهش علایم و افزایش شانس بهبود و جلوگیری از برگشت علایم است. درمان شامل:
دارو درمانی:
درمان های دارویی اولیه برای اسکیزوفرنیا آنتی سایکوتیک ها نامیده می شوند. این داروها اسکیزوفرنیا را درمان نمی کنند، اما علایم آزاردهنده مانند هذیان ها، توهمات و مشکلات تفکر را کاهش می دهند. آنتی سایکوتیک های نسل اول شامل: کلرپرومازین (تورازین)، فلوفنازین (پرولیکسین)، هالوپریدول (هالدول)، لوکزاپین، پرفنازین (تریلافن)، تیوریدازین (ملاریل)، تیوتیکسن (ناوان)، و تریفلوپرازین (استلازین). آنتی سایکوتیک‌های نسل دوم شامل: آریپیپرازول (ابیلیفای)، آریپیپرازول لاروکسیل (آریستادا)، آسناپین (سافریس)، کلوزاپین (کلوزاریل)، ایلوپریدون (فاناپت)،لورازیدون (لاتودا)، پالیپریدون (اینوگا ساستنا)، پالیپریدون پالمیتات (اینوگا ترینزا).
درمان‌های روانشناختی:
درحالیکه ممکن است داروها علایم اختلال را کاهش دهند، درمان های روانشناختی گوناگون می توانند در بهبود مشکلات رفتاری، روانی، اجتماعی و شغلی مرتبط با بیماری کمک کنند. در جریان درمان، بیماران یاد می گیرند علایم خود را مدیریت کرده، علایم هشداردهنده اولیه را شناسایی و یک برنامه جلوگیری از بازگشت را ایجاد کنند. درمان‌های روانشناختی شامل:
توانبخشی که بر مهارت های اجتماعی و آموزش شغل برای کمک به افراد مبتلا استفاده می شود تا بتوانند در جامعه فعالیت کرده و مستقل زندگی کنند.
آموزش شناختی شامل یادگیری تکنیک هایی برای جبران مشکلات پردازش اطلاعات از طریق تمرین های کامپیوتری برای تقویت مهارت های روانی مثل توجه، حافظه و برنامه‌ریزی/ سازماندهی است.
روان درمانی فردی که می تواند به شخص کمک کند بیماری خود را بهتر بفهمد و مهارت های مقابله و حل مساله را یاد بگیرد.
خانواده درمانی که به خانواده‌ها در کنار آمدن موثر با بیمار خود کمک می کند.
گروه درمانی/ گروه‌های حمایتی
بستری کردن:
بسیاری از افراد مبتلا ممکن است به صورت سرپایی درمان شنوند. به هر حال افرادی با علایم شدید یا آنهایی که در خطر آسیب به خود و دیگران هستند یا نمی تواند از خود در خانه مراقبت کنند، برای تثبیت وضعیت خود باید بستری شوند.
درمان با تشنج برقی:
روندی است که در آن الکترودهای متصل به جمجمه فرد بیهوش، شوک الکتریکی کوچکی را به مغز وارد می کنند. یک دوره از این درمان شامل ۲ تا ۳ بار در هفته برای چند هفته می باشد. هر شوک یک تشنج کنترل شده را ایجاد می کند و درمان در طول زمان خلق و تفکر را بهبود می دهد. دانشمندان دقیقا نمی دانند این درمان چطور عمل می کند، شاید تشنج ها منجر به رها شدن انتقال‌دهنده هایی در مغز بیمار می شوند. این درمان بیشتر برای افسردگی و اختلالات دو قطبی به کار می رود و اگر فرد مبتلا به اسکیزوفرنیا علایم خلقی نداشته باشد این درمان استفاده نمی شود. اگر درمان های دارویی تاثیر نداشته باشند یا بیمار افسرده بوده و علایم کاتاتونیک شدید داشته باشد، باید از این درمان استفاده کرد.
جراحی روانی:
در سال۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ جراحی روانی شامل قطعه‌بری ناحیه پره‌فرونتال مغز بود که گاهی برای درمان بی‌قراری شدید مرتبط با روانپریشی استفاده می شد. به دلیل اینکه تاثیرات منفی شدید و بازگشت‌ناپذیری داشت که شخصیت و انگیزش فرد را متاثر می کرد این روند دیگر به عنوان درمان روانپزشکی استفاده نشد. دیگر جراحی های روانی که برای درمان اسکیزوفرنیا استفاده شدند شامل تحریک عمیق مغز (که در آن الکترودها با جراحی در نواحی مغزی کنترل کننده تفکر و ادراک کار گذاشته می شوند) است. این درمان برای بیماری پارکینسون و لرزش استفاده می شود.
آیا افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا خطرناک هستند؟
اغلب، فیلم ها و کتاب های عمومی افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا یا دیگر اختلالات روانی را خطرناک نشان می دهند. این معمولا درست نیست. اغلب افراد مبتلا خشن نیستند. اغلب آن ها انزوا طلب و تنها هستند. اما در برخی موارد افراد مبتلا به اختلالات روانی می توانند درگیر رفتار های خشن و خطرناک شوند. افراد مبتلا به اسیکیزوفرنیا می توانند برای خودشان خطرناک باشند. خودکشی از دلایل رایج مرگ و میر این افراد است.
آیا می‌توان اسکیزوفرنیا را پیشگیری کرد؟
راه مشخصی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. به هر حال تشخیص و درمان به موقع از بازگشت مجدد علایم و بستری شدن جلوگیری می کند و به کاهش میزان شیوع آن در طول زندگی فرد یا انتقال آن به خانواده و تاثیر بر روابط کمک می کند.
اختصاصی وردنگار – هرگونه کپی برداری با نام و لینک دهی مستقیم مجاز است
