پروبیوتیک – آیا تا به حال در مورد خواص و فواید پروبیوتیک ها چیزی شنیده اید؟ آیا می دانید این مواد چه تاثیری بر روی سلامتی بدن دارد؟ با ما همراه باشید تا به بررسی این مکمل غذایی بپردازیم.
در مورد پروبیوتیک چه می دانید؟
پروبیوتیک‌ها باکتری‌ها و مخمرهایی هستند که برای سلامتی بدن به ویژه برای سیستم گوارش مفیدند. معمولا باکتری ما را یاد بیماری می‌اندازد، اما بدن ما پر از باکتری است، هم باکتری‌های خوب و هم باکتری‌های بد. پروبیوتیک‌ها در دسته‌ی خوب‌ها هستند زیرا برای سلامتی اندام شکمی بسیار مفیدند.
پروبیوتیک‌ها در بدن ما به طور طبیعی یافت می‌شوند. برخی غذاها و مکمل‌ها هم دارای مواد پروبیوتیک هستند. با این حال تا پیش از نیمه‌ی دهه ۹۰ میلادی مردم کمتر به دنبال شناخت پروبیوتیک‌ها و فواید آن بودند.
امروز، پزشکان پروبیوتیک‌ها را برای رفع مشکلات گوارشی توصیه می‌کنند و به خاطر این شهرت نویافته‌شان، آنها را در همه جور خوراکی از ماست گرفته تا شکلات پیدا می‌کنید.
میزان مصرف پروبیوتیک
قدرت پروبیوتیک‌ها بستگی به مقدار واحدهای تشکیل کلنی (CFU) دارد. اکثر پزشکان مصرف روزانه‌ی حدود ۳ تا ۵ میلیارد CFU را توصیه می‌کنند. دریافت این مقدار اندکی دشوار است اگر مکمل پروبیوتیک مناسبی را مصرف نکنید.
۹۰٪ مکمل‌های پروبیوتیک توان تامین ۳-۵ میلیارد CFU را ندارند. بنابراین تحقیق کنید و مطمئن شوید شرکتی که از آن خریداری می‌کنید، درصد بالایی از CFU را هر بطری دارد.
انواع پروبیوتیک
– اولین نوع پروبیوتیک با نام لاکتوباسیلوس شناخته می‌شود. لاکتوباسیلوس بیشتر در ماست و محصولات تخمیر شده مانند کفیر یافت می‌شود. این نوع پروبیوتیک می‌تواند به کسانی که با مشکلات مربوط به هضم لاکتوز و قند شیر دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک کند. همچنین گفته می‌شود که این پروبیوتیک در درمان اسهال موثر است.
– نوع دوم پروبیوتیک به عنوان بیفیدوباکتریوم شناخته می‌شود. گفته می‌شود که این نوع پروبیوتیک برای کمک به تسکین علائم سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) موثر است و در برخی از محصولات لبنی یافت می‌شود. از پزشک‌تان بپرسید که کدام یک برای شما مناسب است.
فواید
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- پیشگیری و درمان عفونت های دستگاه ادراری ( نام آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری)
- بهبود عملکرد گوارشی
- بهبود شرایط روده التهابی مانند IBS
- مدیریت و جلوگیری از اگزما در کودکان
- مبارزه با بیماری های ناشی از مواد غذایی
- هضم بهتر: پروبیوتیک‌ها به هضم غذا و سرعت آن کمک کرده و یبوست و علائم بیماری کرون و سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر را کاهش می‌دهد.
- کاهش خطر سرطان: مطالعات نشان می‌دهد که اختلالات میکروبیوتای روده می‌تواند در بیماری‌های مختلفی مثل بیماری التهاب روده نقش داشته باشد. در نتیجه محققان اظهار می‌کنند که پروبیوتیک می‌تواند در بهبود این بیماری‌ها مفید باشد.
- سلامت واژن: واژن دارای میزان بالایی از باکتری‌هاست. آنتی بیوتیک‌ها، اسپرم‌ها و قرص‌های کنترل بارداری می‌تواند تعادل حساس واژن را از بین برده و منجر به عفونت شود.
- سلامت روانی: متخصصان معتقدند که سلامت روده می‌تواند سلامت روان را تحت تأثیر قرار دهد. تحقیقات نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها می‌تواند احساس افسردگی و اضطراب را کاهش دهد با این حال تحقیقات بیشتری برای اثبات آن لازم است.
- کاهش عوارض جانبی آنتی بیوتیک: بیش از یک سوم افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، مبتلا به اسهال مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک شدند. از همین رو، برخی از پزشک‌ها توصیه می‌کنند که افراد در کنار آنتی بیوتیک از پروبیوتیک نیز استفاده نمایند.
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های متابولیک: چاقی، دیابت نوع ۲ و کبد چرب غیر الکلی انواعی از بیماری‌های متابولیک هستند. مصرف منظم پروبیوتیک می‌تواند در پیشگیری و درمان این بیماری‌ها مفید باشد.
- کنترل دیابت: برخی از تحقیقات نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها می‌تواند کنترل گلیسمی و متابولیسم لیپید در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ بهبود بخشد.
چگونه پروبیوتیک‌ها را در برنامه غذایی خود بگنجانیم؟
برای استفاده از پروبیوتیک‌ها می‌توانید از محصولات لبنی تخمیری مانند ماست، کفیر و انواع پنیر تغذیه کنید. سازمان‌های بانی سلامت معمولا حد مشخصی از پروبیوتیک‌ها را در ماست به عنوان حداقل لازم معرفی می‌کنند و البته کارخانه‌جات حتی گاهی بیشتر از آن حداقل را وارد ماست می کنند و این همان چیزی است که شما به عنوان ماست پروبیوتیک خریداری می‌کنید. کفیر از لحاظ زمانی پنج تا هشت برابر ماست فرآوری می‌شود و میکروارگانیسم های آن زمان بسیار بیشتری برای تکثیر داشته اند. به همین خاطر پروبیوتیک‌های آن چندین برابر ماست است.
اما پروبیوتیک‌ها به محصولات لبنی محدود نیستند و با رشد چشم گیر فناوری امروزه در طیف وسیعی از مواد غذایی یافت می شوند. بیسکویت نیم‌چاشت پروبیوتیک گرجی نمونه ای از این محصولات است که با دربرداشتن میکروارگانیسم‌های مفید، تسهیل گوارش، بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش کلسترول، کاهش نسبی فشار خون و سلامت پوست را در پی دارد.
به کسانی که احیانا میانه خوبی با لبنیات ندارند یا به هر دلیلی کمتر موفق به مصرف منابع پروبیوتیک می‌شوند، توصیه می‌شود که مواد غذایی مورد مصرف خود را از نوع پروبیوتیک انتخاب و خریداری کنند تا از فواید آن بی‌بهره نمانند.
شیر و پروبیوتیک
آسان ترین روش افزودن پروبیوتیک به رژیم غذایی، مصرف شیر اسیدوفیلوس حاوی پروبیوتیک، است.
البته مصرف آب دوغ – که پس از گرفتن کره، از شیر یا خامه بدست می‌آید- هم گزینه مناسبی است. آب دوغ، پر از باکتری های اسیدلاکتیک و همچنین سرشار از پروبیوتیک است.
نقش پروبیوتیک‌ها در پیشگیری از عوارض آنتی بیوتیک‌ها
فواید پروبیوتیک ها در درمان بیماری‌های گوارشی بسیار گسترده است و یکی از خواص آن مقابله با اثرات مخرب آنتی بیوتیک‌هاست. بیشتر افراد بعد از طی کردن دوره درمان توسط آنتی بیوتیک با عوارضی همچون اسهال و التهاب روده مواجه می‌شوند و گاهی این مشکلات روده‌ای و اثرات آنتی بیوتیک آنقدر طولانی می‌شود که خود موجب بیماری جدید شده و بیمار بدون آنکه علت را بداند باید پیگیر درمان بیماری جدید باشد.
سلامت دستگاه گوارش و پروبیوتیک ها
پروبیوتیک‌ها با ایجاد تعادل و حفظ جمعیت مفید میکروب‌های دستگاه گوارش از استقرار میکروب‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کند و به‌دنبال آن بیماری‌های عفونی گوارشی را کاهش می‌دهد. همچنین میکروب‌های مفید دستگاه گوارش، سبب تعدیل و تنظیم سیستم ایمنی بدن و افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌های غیرعفونی می‌شوند. این میکروب‌ها مواد معدنی بویژه کلسیم و منیزیم را افزایش و خطر چاقی و دیابت نوع ۲ و افزایش کلسترول را کم می‌کند. از سوی دیگر پروبیوتیک‌ها از علائم تحمل نکردن لاکتوز شیر می‌کاهند.
چه کسانی می‌توانند پروبیوتیک مصرف کنند؟
پروبیوتیک‌های بومی هر منطقه اکثرا از فرآورده‌های لبنی تخمیری سنتی همان منطقه استخراج می‌شود و بعد از مطالعات و کارآزمایی‌های متعدد به صنعت عرضه می‌شود. در واقع کمبود این میکروب‌های مفید و طبیعی در فرآورده‌های صنعتی به کمک پروبیوتیک‌ها جبران می‌شود.
مطالعات نشان داده است پروبیوتیک‌ها در کنترل بیماری‌های متابولیک، بیماران گوارشی ( مبتلایان به رفلاکس و …) و کاهش بیماری‌های قلبی عروقی موثرند و مصرف این فرآورده‌ها جز در افرادی که دچار نقص ایمنی هستند، محدودیتی ندارد.
نکات آخر:
۱ – اثربخشی پروبیوتیک‌ها تا زمانی است که پروبیوتیک مصرف شود. نمی‌شود گفت یک سال پروبیوتیک بخورید و خودتان را بیمه کنید. مصرف این مواد باید مداوم باشد.
۲ – مکمل‌های غذایی به صورت قرص که در حال حاضر در بازار ایران، بیشتر وارداتی هستند، باید حتما دارای روکش محافظ باشند تا باکتری‌های مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند.
۳ – فرآورده‌های لبنی، بهترین حامل پروبیوتیک‌ها محسوب می‌شوند. البته هنوز غنی‌سازی لبنیات با پروبیوتیک‌ها خیلی رایج نشده است.
۴ – موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز حاوی موادی هستند که باعث می‌شود باکتری‌های پروبیوتیک بهتر رشد کنند. البته برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آنها مصرف شود.
۵ – افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، دچار اسهال، عفونت مخمری مهبل و یا دچار سوءتغذیه هستند، در اولویت مصرف پروبیوتیک‌ها قرار دارند.
۶ – ماده موسوم به استارتر ماست که اسم علمی‌اش Lactobacillus bulgaricus است، پروبیوتیک محسوب نمی‌شود. بنابراین نمی‌شود گفت ماست یک ماده پروبیوتیک طبیعی است. این باور رایج غلطی است که وجود دارد.
